Dziedziczenie
Spadek po rodzicach w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci. W jakich częściach? Jakich formalności należy się spodziewać? Jaki jest podatek od spadku?
Jeśli spadkodawca nie pozostawił testamentu lub też żadna z wymienionych w nim osób nie może lub nie chce przyjąć spadku, zachodzi dziedziczenie ustawowe. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczą jego dzieci oraz małżonek. Małżonkowi przypada nie mniej niż 1/4 całości spadku. Co to oznacza w praktyce? Weźmy przykład sprawy spadkowej po ojcu, po którym zgodnie z ustawą dziedziczy żona i 4 dzieci. W tej sytuacji żona otrzymuje 1/4 spadku, natomiast pozostałe 3/4 spadku jest rozdzielone w równych częściach między 4 dzieci. Jeśli jedno z czwórki dzieci nie dożyje otwarcia spadku, wówczas jego udział w spadku przypada jego zstępnym.
Jeśli nie żyją oboje rodzice, wówczas cały spadek po rodzicach ustawowo przysługuje dzieciom. Do dziedziczenia uprawnione są nie tylko dzieci pochodzące z małżeństwa spadkodawcy, ale również spoza niego. Bez znaczenia jest też fakt, czy dziecko zostało uznane, czy też ojcostwo lub macierzyństwo ustalono sądowo.
Inaczej wygląda sytuacja, gdy zmarły zostawia testament, w którym zmienia kolejność dziedziczenia ustawowego, np. zapisując cały majątek tylko na jedno dziecko. W tym przypadku pozostałym dzieciom spadkodawcy należy się zachowek, który chroni ich przed negatywnymi skutkami pominięcia w testamencie. Zachowek przysługuje spadkobiercom ustawowym zgodnie z kolejnością dziedziczenia.
Z dziedziczenia wyłączone są osoby fizyczne, które nie żyją w momencie otwarcia spadku. Wyjątkiem jest tutaj nienarodzone dziecko – jeśli urodzi się żywe, otrzyma przypadającą mu część spadku. Spadkobiorca może też zostać uznanym za niegodnego. Dzieje się tak wtedy, gdy dopuści się on przestępstwa przeciwko spadkodawcy lub gdy zmusi go do zmiany testamentu. Za niegodnego spadku uznaje się też m.in. osobę, która fałszuje testament, ukrywa go lub niszczy. Kwestie te doprecyzowuje art. 928 kc.
Spadku ani zachowku nie otrzyma także osoba wydziedziczona. Ustawodawca przewidział taką możliwość w art. 1008 kc, wobec spadkobiorców, którzy:
wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Informacja o przyczynie wydziedziczenia powinna znaleźć się w testamencie.
Sprawy spadkowe po rodzicach należy uregulować u notariusza lub w sądzie. Instytucja notarialnego poświadczenia dziedziczenia przewiduje kilka wyjątków:
W wyżej wymienionych sytuacjach chcąc nabyć spadek po rodzicach musimy udać się do sądu.
Koszt przeprowadzenia spawy o nabycie spadku przed sądem i u notariusza jest podobny. W sądzie jednak musimy poczekać na wyznaczenie posiedzenia sądu, zaś u notariusza załatwimy sprawę niemal od ręki. Kolejna różnica polega na tym, że w sądzie nie muszą się stawić wszyscy spadkobiercy, zaś u notariusza ich obecność jest obligatoryjna.
Kwestie podatkowe związane ze spadkiem po rodzicach reguluje Ustawa o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którą mamy dwie grupy podatkowe:
Osoby należące do pierwszej grupy (tj. m.in. dzieci zmarłego) są całkowicie zwolnione z płacenia podatku od spadku. Po zmianach z 2020 roku rozszerzono zakres osób zwolnionych z płacenia podatku od spadku po rodzicach również na rodziny adopcyjne, które wcześniej zaliczano do trzeciej grupy.
By zostać zwolnionym z płacenia podatku trzeba jednak dopełnić formalności. W ciągu 6 miesięcy od otrzymania spadku należy zgłosić ten fakt do Urzędu Skarbowego. Jeśli ta formalność nie zostanie dopełniona, członkowie rodziny z pierwszej grupy muszą opłacić podatki według standardowych zasad. Wyjątkiem od tego jest sytuacja, w której spadkobierca dowiedział się o spadku po upływie pół roku od jego ogłoszenia. Wówczas ma dodatkowe 6 miesięcy na złożenie stosownych dokumentów w US.